Numer 1 (66) 2011

Niniejszy artykuł ma na celu zasygnalizowanie podstawowych zagadnień wiążących się z działalnością ubezpieczeniowych kancelarii odszkodowawczych (UKO), których dynamiczny rozwój trwa na polskim rynku od kilku lat. Autorzy przedstawiają dwie podstawowe formy prowadzenia działalności przez UKO. Następnie omówione zostają główne problemy wiążące się z funkcjonowaniem UKO, takie jak: dochodzenie roszczeń w ramach actio directa (m.in. na rzecz poszkodowanych w wypadkach drogowych), problem ubezpieczeń transgranicznych oraz możliwości występowania UKO jako pełnomocnika procesowego czy wreszcie brak obowiązkowego ubezpieczenia OC (na wzór brokerów ubezpieczeniowych czy radców prawnych). Autorzy poruszają też szereg zagadnień szczegółowych, jak np. standardy reklamy UKO (m.in. w świetle ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji), kwestia wynagrodzenia UKO i jego wysokości, częsty brak przejrzystości postanowień w umowach z UKO itp.Artykuł kończą uwagi de lege ferenda o konieczności ustalenia ram prawnych dla działalności UKO (z tym zastrzeżeniem, że UKO mogą obecnie funkcjonować jako „część składowa” kancelarii radcowskich czy adwokackich albo przedsiębiorstwa brokera ubezpieczeniowego). Jako przykład kompleksowego rozwiązania przedstawiona zostaje niemiecka ustawa o świadczeniu pozasądowych usług prawniczych (Rechtsdienstleistungsgesetz – RDG).

W artykule poddano analizie niektóre przepisy projektu nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, przyjętego przez Radę Ministrów dnia 22 lutego 2011 r. Mimo znacznej objętości projektu i rozległości zmian nim objętych, nie została dokonana całościowa i zarazem systemowa reforma prawa o ubezpieczeniach obowiązkowych. Na negatywną ocenę zasługuje również szereg rozwiązań szczegółowych proponowanych przez twórców projektu. W artykule poddano analizie: przepisy dotyczące sankcji za niepodanie przez ubezpieczającego okoliczności, o które zapytywał ubezpieczyciel przed zawarciem umowy ubezpieczenia obowiązkowego, nowy sposób definiowania obowiązku ubezpieczenia, przepisy służące likwidacji problemu „podwójnego” ubezpieczenia”, przepisy nakładające na ubezpieczycieli obowiązek informowania ubezpieczających o warunkach nowej umowy zawieranej wskutek działania klauzuli prolongacyjnej oraz szczególne, dyskryminujące ubezpieczających zasady zwrotu składki ubezpieczeniowej za niewykorzystany okres ochrony ubezpieczeniowej.Analiza projektu ustawy prowadzi do wniosku, że przed podjęciem prac parlamentarnych niezbędne jest podjęcie szerokiej dyskusji o treści nowych regulacji. W przeciwnym razie uchwalone zostaną przepisy wadliwe.

Autorzy dokonują oceny zmian wprowadzonych do ustawy o podatku od towarów i usług z dniem 1 stycznia 2011 r. w zakresie opodatkowania podatkiem VAT usług pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usług pomocniczych względem usług ubezpieczeniowych. W szczególności autorzy skupiają się na kwestii, czy zmiana przepisów nie powinna skutkować objęciem ww. usług opodatkowaniem tym podatkiem. Ponieważ sama nowelizacja, z uwagi na swoją lakoniczność, nie daje jednoznacznej odpowiedzi na tak postawione pytanie, autorzy starają się dokonać wykładni nowych regulacji w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, dotyczącego analogicznych regulacji unijnych. W swoich rozważaniach uwzględniają także najnowsze projekty zmian przepisów unijnych, które – w ich opinii – mogą znacząco wpływać na praktykę orzeczniczą w tym zakresie. Przeprowadzona, kompleksowa analiza zagadnienia prowadzi autorów do wniosku, że zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług nie muszą oznaczać objęcia ww. usług opodatkowaniem, ponieważ także na gruncie nowej regulacji istnieje szereg przesłanek za utrzymaniem dla usług tego rodzaju zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT.

W artykule zawarto analizę problemów prawnych, z jakimi spotykają się oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń oraz podmioty z nimi współpracujące, w szczególności w zakresie sądowych postępowań cywilnych. Autorki omawiają status prawny zagranicznego zakładu ubezpieczeń, który prowadzi swoją działalność w Polsce w ramach oddziału, a także konsekwencje braku przyznania oddziałowi zdolności sądowej w postępowaniach cywilnych, związanych z rozpatrywaniem sporów ubezpieczeniowych i dochodzeniem roszczeń. Poruszają również kwestię problematyki doręczeń korespondencji sądowej zagranicznemu zakładowi ubezpieczeń działającemu poprzez oddział w Polsce, wskazując na problemy praktyczne, z jakimi uczestnicy rynku ubezpieczeniowego, w tym ubezpieczający, spotykają się w tym zakresie. Autorki powołują orzeczenia zarówno polskich, jak i europejskich sądów, wskazujące na zróżnicowaną praktykę oraz przedstawiają możliwe interpretacje przepisów prawa. Z uwagi na szczególny status oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń w zakresie dochodzenia roszczeń, w artykule omówiono również skutki błędnego oznaczenia zagranicznego zakładu ubezpieczeń działającego poprzez oddział jako strony postępowania sądowego w praktyce i możliwości rozwiązań. Istotną kwestią, która również została poruszona w ramach artykułu, jest charakter osoby upoważnionej w oddziale do reprezentowania zagranicznego zakładu ubezpieczeń, z uwagi na skutki podejmowanych przez tę osobę działań na gruncie postępowania cywilnego.

Przedmiotem artykułu jest próba omówienia niektórych zagadnień związanych z wpływem ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na stosunek ubezpieczenia osobowego. Przeprowadzona przez autorów analiza prowadzi do wniosku, że pomimo braku w ustawie – Prawo upadłościowe i naprawcze (Pr. Up. i N.) wyraźnej regulacji dotyczącej skutków ogłoszenia tzw. upadłości konsumenckiej na stosunek prawny ubezpieczenia osobowego, skutki te kształtować się będą analogicznie jak w przypadku ubezpieczeń majątkowych. Odpowiednie przepisy ustawy znajdują tu bowiem zastosowanie wprost (por. art. 91 ust. 1) lub choćby poprzez analogię (por. art. 115 ust. 2 w zw. z art. 98 i 99). Jednakże z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu prawnego oraz interesów ubezpieczających, ubezpieczonych lub uposażonych, taki stan rzeczy pozostawia wiele do życzenia. Brak jednoznacznej regulacji Pr Up. i N. odnoszącej się do ubezpieczeń osobowych – nie tylko zresztą w ramach tzw. upadłości konsumenckiej, ale także upadłości likwidacyjnej przedsiębiorców – powoduje bowiem stan niepewności prawnej, co przy tak istotnej kwestii uznać należy za co najmniej niedopuszczalne. W tej sytuacji, rekomendowana byłaby nowelizacja art. 115 ust. 2 Pr. Up. i N. poprzez jednoznaczne wskazanie, iż przepis ten odnosi się zarówno do umów ubezpieczeń majątkowych, jak i osobowych.