Numer 1 (70) 2012

Tłumaczenie streszczeń artykułów na język angielski – Anna Tulińska

Ubezpieczenie pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych zostało wprowadzone przez ustawę o działalności leczniczej z 15 kwietnia 2011 r. jako element obowiązującego od 1stycznia 2012 r. systemu kompensacji szkód doznanych przez pacjentów w wyniku świadczeń szpitalnych. System ten został uregulowany w znowelizowanej ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Jednym z nowych rozwiązań jest pozasądowy tryb orzekania o zdarzeniach medycznych przez powołane w tym celu wojewódzkie komisje.Przedmiotem artykułu jest określenie istoty i charakteru tego ubezpieczenia, w tym jego obowiązkowego charakteru. Biorąc pod uwagę przedmiot ochrony i charakter świadczeń Autorzy uznali, iż ubezpieczenie pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych jest ubezpieczeniem osobowym, zawieranym na rachunek pacjentów. Kontrowersyjną jest kwestia, czy jest to ubezpieczenie obowiązkowe, gdyż mimo ustawowego obowiązku zawierania przez szpitale umów ubezpieczenia na rzecz pacjentów, przepisy nie zawierają pozostałych elementów ubezpieczenia obowiązkowego w rozumieniu ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Autorzy wyrażają obawy, czy ubezpieczyciele będą zainteresowani zawieraniem tego nowego i ryzykownego ubezpieczenia. Zastrzeżenia budzi też zasada, że szpital, który nie zawarł umowy ubezpieczenia na rzecz pacjentów, z mocy ustawy przejmuje zobowiązanie do wypłaty należnych pacjentowi świadczeń w zakresie, w jakim odpowiadałby za to ubezpieczyciel, gdyby umowa ubezpieczenia została zawarta. Nie jest to jednak, zdaniem Autorów, odpowiedzialność sprawcza szpitala. Wobec zdecydowanie krytycznej oceny obecnej regulacji prawnej, Autorzy postulują radykalną modyfikację przyjętych rozwiązań.

Artykuł stanowi analizę oraz próbę oceny ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1210), która wejdzie w życie w dniu 11 lutego 2012 r. Artykuł podzielono na trzy części, w ramach których odrębnie przeanalizowano zmianę ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zmianę  zasad ogólnych odnoszących się do wszelkich ubezpieczeń obowiązkowych  oraz szczególnych regulacji dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników oraz obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. W odniesieniu do pierwszej z wymienionych wyżej kwestii analizie poddano zmiany reguł dotyczących wymogów potwierdzania zawarcia umów ubezpieczenia oraz składania oświadczeń i zawiadomień w odniesieniu do tych umów.  Na gruncie zasad ogólnych dotyczących wszelkich ubezpieczeń obowiązkowych przeanalizowano nowe ujęcie definicji spełnienia obowiązku ubezpieczenia, nową regulację obowiązku podania przez ubezpieczającego informacji, o które ubezpieczyciel zapytywał przed zawarciem umowy oraz zmienione zasady dotyczące składania zawiadomień i oświadczeń pozostających w związku z umową ubezpieczenia obowiązkowego.Z kolei w ramach tzw. powszechnych ubezpieczeń obowiązkowych szczególną uwagę zwrócono na sposób rozstrzygnięcia przez ustawodawcę problemu odstąpienia od umowy powszechnego ubezpieczenia obowiązkowego zawieranej na odległość,  zasady liczenia okresu, na jaki zawarto te umowy, a także nową regulację odnoszącą się do obowiązku zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia.

Autorzy omawiają konsekwencje praktyczne i teoretyczne nowelizacji art. 813 oraz 814 kodeksu cywilnego w zakresie możliwości rozwiązania umowy ubezpieczenia w sytuacjach szczególnych.  Wskazują na ewolucję omawianych norm oraz na skutki zmian  w prawodawstwie ubezpieczeniowym  w związku z nowelą ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Z tego powodu autorzy zwracają szczególną uwagę na konsekwencje prawne nowelizacji norm kodeksu cywilnego, która weszła w życie 10 sierpnia 2007 r., a odnosi się przede wszystkim do regulacji umowy ubezpieczenia. Autorzy podnoszą postulat  wnikliwej analizy i recepcji na gruncie umowy ubezpieczenia ogólnych instytucji prawa cywilnego, jak teoria oświadczeń woli czy też ustawowe odstąpienie od umowy. W tekście zawarto także wnioski płynące z kwalifikacji umowy ubezpieczenia jako umowy synallagmatycznej dla ustawowego prawa odstąpienia od umowy wzajemnej.

Artykuł porusza problematykę implementacji w ubezpieczeniach zakazu dyskryminacji ze względu na płeć. W związku z wydanym w dniu 1 marca 2011 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku w sprawie C-236/09 (Test-Achats) pojawił się problem praktyczny. Trybunał uznał art. 5 ust. 2 Dyrektywy 2004/113/WE dotyczącej równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług, dopuszczający użycie płci jako czynnika w kalkulowaniu składek i świadczeń do celów ubezpieczenia i związanych usług finansowych za nieważny ze skutkiem od dnia 21 grudnia 2012 r. Wydanie wyroku w praktyce oznacza, że stosowanie kryterium płci przy wyliczaniu składek ubezpieczeniowych, niezależnie od posiadanych danych statystycznych i aktuarialnych w tym zakresie, zostało uznane za niedopuszczalne. Wyrok wzbudził wiele kontrowersji ze względu na niejasności co do zasad wdrożenia w życie nowych reguł. W konsekwencji działań podjętych przez Komisję Europejską, konsultacji z rządami krajowymi, ubezpieczycielami i klientami, Komisja Europejska sformułowała Wytyczne nr 2012/C 11/01, które mają stanowić wyjaśnienie praktyczne, w jaki sposób państwa członkowskie i ubezpieczyciele mogą dostosować swoją działalność do nowych wymogów. Komisja Europejska w Wytycznych wskazała, że po dniu 21 grudnia 2012 r. zakazane będzie użycie płci jako czynnika w kalkulowaniu składek i świadczeń w stosunku do nowych umów oraz podjęła próbę zdefiniowania, w jaki sposób należy rozumieć „nowe umowy”. Wyraziła też stanowisko, że ubezpieczyciele nadal będą mogli zbierać, przechowywać i wykorzystywać informacje na temat płci lub z nią związane we wskazanych granicach. Artykuł odnosi się do problematyki mocy prawnej wydanych wytycznych oraz skutków implementacji dla polskiej praktyki ubezpieczeniowej, a także problemów prawnych, jakie mogą powstać na ich podstawie.