Wersją podstawową (referencyjną) czasopisma jest wersja papierowa.
Miesiąc wydania: maj 2012 r.
Numer: 2 (71) 2012
Spis treści:
- Prof. zw, dr hab. Jerzy Łańcucki
Ocena założeń do projektu nowej dyrektywy w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego - Prof. dr hab. Ewa Bagińska, prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kowalewski, Michał Piotr Ziemiak
Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym a pojęcie konsumenta z art. 22¹ k.c. - Dr Jakub Pokrzywniak
Klauzule dotyczące skutków niepowiadomienia o zmianie adresu – próba alternatywnego spojrzenia - Jakub Nawracała
Odbieranie oświadczeń i zawiadomień związanych z umową ubezpieczenia przez agentów ubezpieczeniowych – art. 16a ustawy o działalności ubezpieczeniowej - Anna Messerli
Rezerwa matematyczna – analiza zmian ujęcia w ogólnych warunkach ubezpieczeń na życie - Szymon Szmak
Wybór prawnika w ubezpieczeniu ochrony prawnej – regulacje wybranych państw europejskich oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE
- Stefan Reps
Przegląd orzecznictwa sądowego z zakresu prawa ubezpieczeń gospodarczych - dr Mariusz Fras
Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 13 lipca 2011 r. (III CZP 31/11) w sprawie wpływu karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody na zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia OC
- rec. prof. zw. dr hab.Zdzisław Brodecki
Marcin Orlicki „Ubezpieczenia obowiązkowe”
- Diana Bożek, Maciej Balcerowski
III filar – szansa na lepsze jutro? Ogólnopolska konferencja naukowa, Warszawa, 29 marca 2012 r. - Agata Bzdyń
Odszkodowanie za ubytek wartości handlowej pojazdu poddanego naprawie. Konferencja naukowa, Toruń, 23 kwietnia 2012 r.
- Sylwia Młodyszewska
Bibliografia z ubezpieczeń (wybór za lata 2011 i 2012)
Streszczenia artykułów: English Polski
Tłumaczenie streszczeń artykułów na język angielski – Anna Tulińska
- Jerzy Łańcucki
Ocena założeń do projektu nowej dyrektywy w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego
Zbliżający się moment prezentacji przez Komisję Europejską projektu nowej dyrektywy w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego (IMD II) stanowi dobrą okazję do przedstawienia oceny założeń do projektu tej dyrektywy. Oceny wielu węzłowych problemów związanych z funkcjonowaniem pośrednictwa ubezpieczeniowego znalazły się w odpowiedziach na pytania, zawarte w materiale przesłanym przez Komisję Europejską w styczniu 2010 r., opracowanych m.in. przez głównych interesariuszy – CEA, BIPAR i CEIOPS. Stanowiska tych organizacji zostały w artykule skonfrontowane z wynikami badań przeprowadzonych przez organizacje niezależne: PwC Luxemburg, TNS Opinion&Social i Ernst&Young. Konfrontacja wykazała, że spojrzenie reprezentantów zakładów ubezpieczeń, pośredników i organów nadzoru na newralgiczne zagadnienia mające znaleźć swoje odzwierciedlenie w treści projektowanej regulacji, a dotyczące: poziomu harmonizacji, obowiązku informacyjnego, konfliktu interesu oraz wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności pośredników jest wyraźnie obciążone, z wyjątkiem EIOPA, interesem środowiskowym. Nie stanowi to dobrego punktu wyjścia do dalszych dyskusji nad ostatecznym kształtem omawianej regulacji, w której ochrona konsumentów winna być potraktowana priorytetowo.
- Ewa Bagińska, Eugeniusz Kowalewski, Michał Piotr Ziemiak
Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym a pojęcie konsumenta z art. 22¹ k.c.
Celem niniejszego artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy poszkodowany (w szczególności w wypadku samochodowym), występujący z roszczeniem do ubezpieczyciela OC sprawcy, jest konsumentem w rozumieniu przepisów prawa polskiego. Konieczność postawienia powyższego pytania wynika z podejmowanych ostatnio przez pewne urzędy czy instytucje (np. UOKiK) prób zrównywania statusu osób poszkodowanych z konsumentami, co może mieć istotny wpływ na polski rynek ubezpieczeń. Autorzy rozpoczynają swe rozważania od przedstawienia ustawodawstwa UE w zakresie ochrony konsumenta, z uwzględnieniem jej historycznego kontekstu oraz najnowszych trendów legislacyjnych. Następnie omówiona została relacja prawa ochrony konsumentów z prawem czynów niedozwolonych, a także prawem odszkodowawczym. W dalszej kolejności Autorzy szczegółowo analizują definicję konsumenta z art. 221 k.c. (a także definicje znajdujące się w innych aktach prawnych) oraz kluczowe pojęcie „czynności prawnej” jako elementu tejże definicji. Wreszcie, przedstawiona została argumentacja z uzasadnienia uchwały SN z dnia 17 listopada 2011 r. (III CZP 5/11), w której SN krytycznie odniósł się do prób uznawania poszkodowanego zgłaszającego roszczenie do ubezpieczyciela sprawcy w ramach ubezpieczenia OC. Artykuł kończy się następującą konkluzją Autorów – poszkodowany nie może być uznany za konsumenta, gdyż takie stanowisko nie znajduje oparcia ani w prawie wspólnotowym, ani w polskim prawie wewnętrznym.
- Jakub Pokrzywniak
Klauzule dotyczące skutków niepowiadomienia o zmianie adresu – próba alternatywnego spojrzenia
Problematyka tzw. klauzul abuzywnych ma ogromne znaczenie dla praktyki obrotu gospodarczego, w tym w szczególności dla rynku ubezpieczeniowego. Są one zamieszczane w rejestrze prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Celem artykułu jest analiza klauzul, które dotyczą skutków niepowiadomienia przedsiębiorcy przez konsumenta o zmianie adresu. We wnioskach Autor stwierdza, że stanowisko Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w kwestii zakwalifikowania klauzul jako abuzywne nie zawsze jest oparte na przekonujących argumentach. Ponadto zastanawia się, jak uregulować tę kwestię w ogólnych warunkach ubezpieczenia ubezpieczycieli. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem byłoby zamieszczanie we wzorcach umów postanowień, że obie strony mają obowiązek informowania się o zmianie swoich adresów, bez określania sankcji.
- Jakub Nawracała
Odbieranie oświadczeń i zawiadomień związanych z umową ubezpieczenia przez agentów ubezpieczeniowych – art. 16a ustawy o działalności ubezpieczeniowej
W niniejszym artykule została podjęta próba wykładni art. 16a ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, który wszedł w życie z dniem 11 lutego 2012 r. Przepis ten przewiduje wymuszoną ustawowo kompetencję agentów ubezpieczeniowych do odbierania „oświadczeń” i „zawiadomień” w związku z umową ubezpieczenia (ust. 1), pozwalając na ograniczenie lub wyłączenie tej kompetencji w odniesieniu do „zawiadomień” (ust. 2, rozumowanie a contrario). Artykuł porusza zagadnienia intertemporalne. Według Autora, art. 16a ustawy ma zastosowanie od dnia 11 lutego 2012 r., nawet jeśli umowa ubezpieczenia, której dotyczy składane zawiadomienie lub oświadczenie została zawarta wcześniej. W dalszej części omówiono dotychczasowy stan prawny regulujący omawianą kwestię – to jest art. 759 k.c., w stosunku do którego art. 16a ustawy ma charakter lex specialis. Następnie Autor podejmuje próbę wyjaśnienia charakteru ustawowej kompetencji agenta, w szczególności skupiając się na analizie znaczenia pojęć „oświadczenie” i „zawiadomienie”. W opinii autora językowa wykładnia art. 16a ustawy nakazuje przyjąć, iż ustawodawca umożliwia wyłączenie lub ograniczenie kompetencji agenta do odbierania „oświadczeń” związanych z umową ubezpieczenia. Jednak w kontekście wskazanych problemów interpretacyjnych dotyczących terminów „oświadczenie” i „zawiadomienie”, ostateczne ustalenie normy prawnej wynikającej z art. 16a ustawy wymaga zastosowania wykładni systemowej i funkcjonalnej. Inne przepisy prawa ubezpieczeniowego używają terminu „zawiadomienie” głównie w odniesieniu do zawiadomień o zajściu wypadku ubezpieczeniowego bądź szkody. Dlatego należy uznać, że art. 16a ust. 2 ustawy umożliwia wyłączenie lub ograniczenie uprawnienia agenta do udziału w postępowaniu w sprawie likwidacji szkody. Dotyczy to zatem również odbierania zgłoszenia roszczeń z umowy ubezpieczenia, które jest niewątpliwe „oświadczeniem” – pomimo faktu, iż literalna interpretacja art. 16a ust. 2 wyłącza taką możliwość. W podsumowaniu Autor omawia konsekwencje nowelizacji dla praktyki ubezpieczeniowej.
- Anna Messerli
Rezerwa matematyczna – analiza zmian ujęcia w ogólnych warunkach ubezpieczeń na życie
Tematem artykułu są zmiany w ogólnych warunkach ubezpieczeń zapisów dotyczących rezerw matematycznych, które wystąpiły po ogłoszeniu wyroku Sądu Okręgowego Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie z dnia 16 czerwca 2008 roku, gdzie treść wzorca umowy, określająca sposób wyliczenia wartości wykupu w odniesieniu do wartości rezerwy matematycznej, została uznana za niedozwoloną. Przedstawiono w uproszczeniu ekonomikę ubezpieczenia na życie, a w szczególności mechanizm powstawania rezerwy matematycznej. Ponadto opisano ekonomiczne powiązanie pomiędzy wysokością rezerwy matematycznej a wartością wykupu. Zakłady ubezpieczeń wprowadziły zapisy, podchodząc bardzo indywidualnie do zaistniałej na rynku sytuacji. Różnorodność zapisów powoduje, że ich analiza porównawcza jest utrudniona i nie zawsze są one zrozumiałe dla odbiorcy. Wydaje się zasadne zaprojektowanie dodatkowych standardowych informacji marketingowych, które pozwoliłoby pokazać w sposób spójny zachowanie wartości ekonomicznych, opartych na rezerwie matematycznej, tj. udział w zysku czy wartość wykupu. Na polskim rynku ubezpieczeń portfel ubezpieczeń na życie, gdzie powyższe mechanizmy mają zastosowanie jest ciągle duży i wydaje się uzasadnione doprecyzowanie informacji dla klienta, aby zapobiec wypowiedzeniom tychże umów ubezpieczenia, które mogą wynikać z niejasności zapisów i niemożliwości porównania zapisów funkcjonujących obecnie na rynku.
- Szymon Szmak
Wybór prawnika w ubezpieczeniu ochrony prawnej – regulacje wybranych państw europejskich oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE
Artykuł traktuje przede wszystkim o regulacjach ustawowych dot. ubezpieczenia ochrony prawnej z perspektywy prawa polskiego i niemieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem zasady swobody wyboru prawnika. Celem opracowania jest również zbadanie zagadnień związanych z implementacją dyrektywy o ubezpieczeniu ochrony prawnej (87/344/EWG) do polskiej ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz do niemieckiej ustawy o umowie ubezpieczenia (Versicherungsvertragsgesetz). Pierwszym z zagadnień jest obowiązek wyodrębnienia ubezpieczenia ochrony prawnej w umowie ubezpieczenia, jego konsekwencje i komentarze doktryny. Następnie została omówiona jedna z fundamentalnych zasad ubezpieczenia ochrony prawnej, tj. swoboda wyboru prawnika, która w ustawodawstwach europejskich pojawiła się jeszcze zanim prawodawca wspólnotowy zdecydował się na jej regulację w dyrektywie. W artykule opisano zakres i ograniczenia tej swobody na podstawie analizy komparatystycznej ustawowych przepisów Polski i Niemiec, jak również orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE. Analityczne streszczenie stanu faktycznego oraz wniosków Trybunału w „austriackich orzeczeniach” w sprawach Eschig z 2009 r. oraz Stark z maja 2011 r. pozwala na dogłębne zrozumienie tej podstawowej zasady w przypadku wielości poszkodowanych, czy w sytuacji ograniczenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W podsumowaniu artykułu wskazano na kwestie praktyczne ubezpieczenia ochrony prawnej oraz wnioski de lege ferenda.
Translation of Summaries into English – Anna Tulińska
- Jerzy Łańcucki
Evaluation of the Assumptions to the Proposal for a New Insurance Mediation Directive
The forthcoming moment of the presentation of the proposal for the new Directive on Insurance Mediation (IMD II) by the European Commission provides a good opportunity to give the assessment of assumptions to this proposal. The evaluations of numerous essential problems related to the functioning of the insurance mediation were included in response to the questions contained in the material provided by the European Commission in January 2010, prepared, inter alia, by the main interested parties, namely CEA, BIPAR and CEIOPS. The positions of these organizations have been confronted in the article with the results of research carried out by independent organizations, such as PwC Luxembourg, TNS Opinion&Social and Ernst&Young. The confrontation has shown that the view of representatives of the insurance companies, intermediaries and supervisory organs on the sensitive issues to be reflected in the text of the proposed regulation, referring to the level of harmonisation, the obligation of information, conflict of interest and requirements concerning knowledge and skills of intermediaries, is clearly loaded with the interest of the particular parties, except the EIOPA. This is not a good starting point for further discussions on the final shape of the regulation in which the consumer protection ought to be treated as a priority.
- Ewa Bagińska, Eugeniusz Kowalewski, Michał Piotr Ziemiak
Party Injured in a Car Accident and a Notion of Consumer from Article 221 of the Civil Code
The following paper attempts to answer the question whether an inured party (especially a victim in a car accident) who pursues claims against her civil liability insurer can be considered as a consumer under Polish law. The question itself is raised due to recent attempts of certain Polish institutions (such as Office of Competition and Consumer Protection – UOKiK) to treat as consumers persons who suffered losses in e.g. car accidents. Such a practice may have a substantial influence on Polish insurance market. At first, the relevant EU legislation is described, taking into account its historical context, notions of consumers from various EU directives and recent developments. Then the authors focus on law of torts and the particular relation between ex delicto liability and consumer law. This is followed by a broad analysis of a notion of consumer in Polish law as set out in article 221 of Polish Civil Code as well as other acts. Also the term “legal action” as the key element of the notion of consumer is described and discussed. Finally, the Supreme Court judgment of November 17th, 2011 (III CZP 5/11), in which the Court stated that an injured party cannot be considered as consumer is introduced. The paper closes with an overall conclusion of the Authors that an injured party cannot be considered as a consumer, since such statement lacks firm grounds in both Polish as well as EU legislation.
- Jakub Pokrzywniak
Clauses on Effects of Failure to Give Change-of-Address Notice an Attempt at an Alternative Perspective
This article addresses what is called abusive clauses. The issue is of huge importance for business, including especially the insurance industry. The article analyses clauses which, generally speaking, involve the effects of a consumer’s failure to give a change-of-address notice to an undertaking (insurer). For a few years now courts have treated such clauses as abusive. The author reviews a number of the clauses which have been held to be abusive and concludes that there are differences among them. This leads him to proposing a classification into five classes of clauses, with substantial differences existing among the classes. Going on, the author analyses Civil Code rules on making representations and concludes that while some of the clauses clearly modify the code rules to the detriment of consumers, others seem to find a strong support in legislation. A pertinent question which should be asked is why the former were held to be abusive and registered as such. To answer it, the author analyses the statements of reasons in a selection of relevant court decisions and finds the courts’ reasoning weak, incoherent and inadequate for the clauses ruled upon. Courts lump all types of the subject clauses together and rule accordingly. The article concludes with a proposition to revise the current court approach and cease treating some of the clauses as abusive. There are also certain drafting suggestions for the industry.
- Jakub Nawracała
The Receipt of Declarations and Notices Related to the Insurance Contract by Insurance Agents – Art. 16a of the Insurance Activity Act
This article is an attempt to present the interpretation of art. 16a of the Insurance Activity Act of 22 May 2003, which came into force on 11 February 2012. This regulation provides for the forced by law competence of insurance agents to receive the „declarations” and „notices” in connection with a contract of insurance (para. 1), allowing for a limitation or exclusion of this competence in relation to the „notices” (para. 2, a contrario reasoning). First of all, the article discusses intertemporal issues. In the author’s opinion the article. 16a of the Act has been applicable since 11 February 2012, even if the insurance contract the notice or statement refers to has been concluded earlier. Furthermore, the current status of the law regulating this issue has been discussed, namely art. 759 of the Civil Code o in relation to which art. 16a of the Act is of a lex specialis character. Moreover, the article aims at explaining the nature of the agent’s statutory powers, particularly focusing on the analysis of the meaning of the terms „declaration” and „notice”. In the author’s opinion according to the linguistic interpretation of art. 16a of the Act the legislator enables the exclusion or limitation of the agent’s powers to receive the „declarations” related to a contract of insurance. However, in the context of the interpretational problems regarding the notions of „declaration” and „notice”, the final determination of legal standards resulting from the article 16a of the Act requires systemic and functional interpretations. Other provisions of the insurance contract law use the term „notice” mainly with reference to the occurrence of the insurance accident or damage. Therefore, it should be considered that article 16a. of the Act allows for the exclusion or restriction of the agent’s right to participate in the loss adjustment proceedings. It also refers to the receipt of the notice of claims resulting from the insurance contract, which undoubtedly is „a declaration”- despite the fact that literal interpretation of art. 16a. 2 excludes such a possibility. Besides, the relationship between the „declaration/notice” and the concluded insurance contract is examined by the author, who emphasizes that (unlike article 759 of the Civil Code.), the disposition of article. 16a of the Act applies to all the insurance contracts, not only those concluded by a particular agent. Finally, the consequences of the amendment for the insurance practice have been presented.
- Anna Messerli
Mathematical Reserve – Analysis of Changes in Approach in Ceneral Life-Insurance Conditions
The main subject of this article are changes in the General Terms and Conditions concerning mathematical reserves, which occurred after the announcement of the judgment of the District Court Competition and Consumer Protection in Warsaw on 16 June 2008, where the contents of a standard contract that specifies the method for calculating the cash surrender value in relation to the mathematical reserve is considered as unlawful. The analysis, summarized in the simplified way the economics of Life Insurance contracts, and in particular shows the mechanism of building the mathematical reserves. Furthermore, it describes the relationship between the amount of mathematical reserves and the surrender value. The Court sentence, forced changes in the General Conditions, which described the above mechanism. Insurance companies approached the required changes in a very individual way. The variety of applied solutions makes the comparison of the product in this aspect very difficult. In particular current solutions can be misunderstood by the recipient of these conditions. By recipient of General Condition applies here for both the direct client as well as insurance agent. In this situation it would seem prudent to design more standardized marketing information, which would show in a consistent manner the behavior of economic value based on the mathematical reserve, i.e. the profit sharing or surrender value. The Polish insurance market, still has quite significant portfolio of life insurance, where these mechanisms are applicable and it seems reasonable to clarify the information for the customer to avoid termination of those insurance contracts that may result from the ambiguity of the General Conditions and the inability to compare them.
- Szymon Szmak
Choice of a Lawyer in Legal Expenses Insurance – Regulations of Selected European Countries and Judgements of the Court of Justice of the European Union
First of all, the present article discusses statutory regulations related to legal expenses insurance from the perspective of Polish and German laws, with the particular emphasis put on the principle of the freedom of choice of lawyer. Moreover, the author examines a variety of questions connected with the implementation of the Legal Expenses Insurance Directive (87/344/EEC) into the Polish Insurance Activity Act and the German Insurance Contract Act (Versicherungsvertragsgesetz). Firstly, the author examines the obligation to separate legal expenses insurance in the insurance contract, its consequences and commentaries of the doctrine. Secondly, one of the fundamental principles of legal expenses insurance has been discussed, i.e. the freedom of choice of lawyer, which appeared in the European legislations before being regulated in the EU directive. The article describes the scope and limitations of this freedom on the basis of a comparative analysis of legal regulations in Poland and Germany as well as the judgements of the Court of Justice of the European Union. The analytical summary of the current situation and the Court’s conclusions in ‘Austrian cases’ of Eschig in 2009 and Stark in May 2011 enables to understand this key principle in case of numerous injured parties or the limited reimbursement of the cost of replacement procedures. The last question directly following from the regulations of the directive is the obligation of organizational, formal and legal separation of loss adjustment. However, in practice this requirement is frequently overridden or not complied with. In the summary, the author presents practical issues and de lege ferenda conclusions.