Numer 1 (74) 2013

Wersją podstawową (referencyjną) czasopisma jest wersja papierowa.

Miesiąc wydania: marzec 2013 r.
Numer: 1 (74) 2013

Spis treści: English Polski

Artykuły i rozprawyPrzepisy prawneOrzeczenia i glosyBibliografia

  • Dr hab. Marcin Orlicki
    Założenia reformy regulacji prawnej ubezpieczeń na cudzy rachunek i ubezpieczeń służących zabezpieczeniu wierzytelności
  • Beata Mrozowska, Jan Zakrzewski
    Wdrożenie zasady równości płci w polskim prawie ubezpieczeniowym
  • Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kowalewski, dr Władysław W. Mogilski, Michał P. Ziemiak
    Odpowiedzialność za szkodę polegającą na zalaniu lokalu – zasada winy czy zasada ryzyka?
  • Dr Małgorzata Serwach
    Dopuszczalność odstąpienia przez podmioty lecznicze od umowy ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych, jej rozwiązania lub zmiany
  • Dr Malwina Lemkowska
    Ubezpieczenia odpowiedzialności administracyjnej za szkody w środowisku – problemy prawne
  • Dr Bartosz Kucharski
    Wygaśnięcie umowy ubezpieczenia na skutek oświadczenia woli jednej ze stron na podstawie przepisów kodeksu cywilnego
  • Andrzej Dębiec, Sławomir Mikołajuk
    Zwolnienie z VAT dla usług ubezpieczenia refakturowanych na leasingobiorców przez firmy leasingowe w świetle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

  • dr Aleksander Raczyński
    Nowe rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewoźników lotniczych, przedsiębiorców wykonujących obsługę naziemną oraz instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej
    (Dz. U. z 2013 r., poz. 67)

  • Stefan Reps, Jacek Reps
    Przegląd orzecznictwa sądowego z zakresu prawa ubezpieczeń gospodarczych

  • Sylwia Młodyszewska
    Bibliografia z ubezpieczeń (wybór za lata 2012 i 2013)

Articles and treatises

  • Andrzej Dębiec, Sławomir Mikołajuk
    VAT Exemption for Insurance Services Re-invoiced by the Lessor to the Lessee in the Light of the Judgment of the Court of Justice of the European Union

Streszczenia artykułów: English Polski

Tłumaczenie streszczeń artykułów na język angielski – Anna Tulińska

  • Marcin Orlicki
    Założenia reformy regulacji prawnej ubezpieczeń na cudzy rachunek i ubezpieczeń służących zabezpieczeniu wierzytelności

Artykuł dotyczy przyczyn niedostosowania praktyki ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczeń grupowych,ubezpieczeń na cudzy rachunek i ubezpieczeń na życie służących zabezpieczeniu wierzytelności do obowiązujących regulacji prawnych oraz działań, które powinny zostać podjęte, aby niedostosowanie to usunąć. Zdaniem autora,podstawowym problemem jest brak szczególnych przepisów służących ochronie ubezpieczających,którzy sami finansują składkę ubezpieczeniową, jak również brak regulacji prawnej ubezpieczeń na życie służących zabezpieczeniu wierzytelności. W artykule formułowane zostały propozycje brzmienia znowelizowanych przepisów kodeksu cywilnego dotyczące ubezpieczeń na cudzy rachunek oraz ubezpieczeń na życie służących zabezpieczeniu wierzytelności.

Slowa kluczowe: ubezpieczenia grupowe ubezpieczenia na cudzy rachunek reforma prawa ubezpieczeń uprawnienia ubezpieczonego ubezpieczenia na życie służące zabezpieczeniu wierzytelności

  • Beata Mrozowska, Jan Zakrzewski
    Wdrożenie zasady równości płci w polskim prawie ubezpieczeniowym

W dniu 14 grudnia 2012 r.uchwalona została ustawa o zmianie ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, na podstawie której wprowadzono nowe zasady stosowania kryterium płci w kalkulacji składek ubezpieczeniowych i świadczeń. Nowe regulacje obowiązują w polskim prawie od dnia 28 stycznia 2013 r. Przyczyną wprowadzenia zmian w regulacji dotyczącej zastosowania kryterium płci w kalkulowaniu składek ubezpieczeniowych był wyrok z dnia 1 marca 2011 r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 1 marca 2011 r. w sprawie Test – Achats. Wytyczne Komisji Europejskiej nr 2012/C 11/01 zawierają wskazówki dotyczące implementacji nowych zasad w praktyce ubezpieczeniowej. Skutki wprowadzenia nowych regulacji mogą być daleko idące dla rynku ubezpieczeń. Bezpośrednim skutkiem nowelizacji będzie wzrost składek ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach na życie oraz w ubezpieczeniach komunikacyjnych dla tych grup ubezpieczonych, którzy byli zaliczani do niegenerujących wysokiego ryzyka. Może także zajść zjawisko tzw.negatywnej selekcji,ponieważ ubezpieczyciele będą zmuszeni do podwyższenia stosowanych taryf ubezpieczeniowych. W dłuższej perspektywie zmiany w przepisach wymuszą na rynku ubezpieczeń zmiany systemowe w podejściu do określania składek ubezpieczeniowych poprzez zindywidualizowanie określania ich wysokości.

Slowa kluczowe: równość płci zakaz dyskryminacji w usługach ubepzieczeniowych kalkulacja składek ubezpieczeniowych

  • Eugeniusz Kowalewski, Władysław W. Mogilski, Michał P. Ziemiak
    Odpowiedzialność za szkodę polegającą na zalaniu lokalu – zasada winy czy zasada ryzyka?

Do podjęcia tematyki odpowiedzialności za tzw. szkody zalaniowe skłoniła autorów uchwała Sądu Najwyższego z 18 lipca 2012 r., w której Sąd Najwyższy podtrzymując dotychczasową linię orzecznictwa uznał, iż art. 433 k.c. nie ma zastosowania do tych szkód. Niezależnie od tej uchwały, Rzecznik Ubezpieczonych wystąpił do Sądu Najwyższego z wnioskiem o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne w sprawie zasad odpowiedzialności za zalanie lokalu, wskazując na rozbieżności w wykładni i stosowaniu prawa w tym zakresie. Na tle stanowiska Rzecznika Ubezpieczonych, autorzy wskazują na wyraźną jednolitość orzecznictwa, które w całym okresie obowiązywania art. 433 k.c. wyraża stanowisko, że przepis ten nie ma zastosowania do szkód zalaniowych. Inną sprawą są rozbieżności w doktrynie, której część wyraża poglądy odmienne od ustalonej linii orzecznictwa. Na podstawie analizy orzecznictwa i literatury autorzy stawiają tezę, że podstawą odpowiedzialności za szkody polegające na zalaniu lokalu jest zasada winy, zaś art. 433 k.c., wyrażający zasadę ryzyka, z wielu względów nie ma do nich zastosowania. Przyjęcie tej tezy i jej argumentacji powinno położyć kres sporom doktrynalnym o zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej za zalanie lokalu. Konkluzje autorów odnoszą się także do stosunków ubezpieczeniowych, jakie występują zarówno w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej lokatorów, jak i w ubezpieczeniach mieszkań.

Slowa kluczowe: szkoda zalaniowa zasada winy zasada ryzyka art. 433 k.c.

  • Małgorzata Serwach
    Dopuszczalność odstąpienia przez podmioty lecznicze od umowy ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych, jej rozwiązania lub zmiany

Nowelizacja ustawy o działalności leczniczej, zmieniająca kwalifikację ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych, nie wprowadziła żadnego rozwiązania w odniesieniu do podmiotów leczniczych, które zgodnie z uprzednio obowiązującymi przepisami zawarły umowę ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych. W szczególności nowe unormowania nie przewidziały możliwości odstąpienia od zawartej uprzednio umowy ubezpieczenia ani jej wcześniejszego rozwiązania. Przedmiotem niniejszego artykułu jest rozważenie sytuacji podmiotów leczniczych, które na starych zasadach zawarły umowę ubezpieczenia. Analizowana jest sytuacja szpitali, które podlegają rygorom ustawy prawo zamówień publicznych oraz innych podmiotów leczniczych niezwiązanych powyższymi przepisami. Rozważana jest prawna dopuszczalność odstąpienia od umowy, rozwiązania w drodze porozumienia stron oraz wprowadzania zmian do obowiązującej umowy ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych oraz skutki różnych decyzji podejmowanych przez konkretne szpitale.

Slowa kluczowe: umowa ubezpieczenia z tytułu zdarzeń medycznych podmioty lecznicze ubezpieczenia obowiązkowe prawo zamówień publicznych odstąpienie od umowy wypowiedzenie umowy zmiana umowy rozwiązanie umowy za porozumieniem stron

  • Malwina Lemkowska
    Ubezpieczenia odpowiedzialności administracyjnej za szkody w środowisku – problemy prawne

Implementacja do polskiego porządku prawnego dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko jest kolejnym krokiem w procesie ewolucji polskiego prawa środowiskowego. Doktryna – w przeważającej części – uznaje powstanie nowej kategorii odpowiedzialności, tj. odpowiedzialności administracyjnej za szkody w środowisku. W artykule dokonano analizy polskiego prawa ubezpieczeniowego w celu identyfikacji publiczno- i prywatnoprawnych problemów ubezpieczeń odpowiedzialności administracyjnej. Brak jednoznacznego przyporządkowania ubezpieczeń odpowiedzialności administracyjnej do grup wyróżnionych w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej rodzi problemy w zakresie uzyskiwania zezwolenia na prowadzenie działalności w tym zakresie, ustalania wymaganego poziomu kapitału, czy wręcz budzi wątpliwości co do ważności zawieranych umów ubezpieczenia. W artykule podkreślono konieczność wyróżnienia ubezpieczeń odpowiedzialności administracyjnej w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz rekomendowano zakwalifikowanie tych ubezpieczeń do grup, w stosunku do których wymagane są zwiększone zasoby kapitałowe. Ponadto postuluje się rozszerzenie stosowania przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, do omawianej kategorii ubezpieczeń odpowiedzialności administracyjnej. Artykuł wskazuje także konieczność szczegółowej regulacji procedury dochodzenia roszczeń z omawianych umów ubezpieczenia, ze względu na specyfikę szkód i zasad ich naprawy.

Slowa kluczowe: ubezpieczenia środowiskowe szkoda środowiskowa prawo ubezpieczeniowe prawo środowiskowe odpowiedzialność administracyjna

  • Bartosz Kucharski
    Wygaśnięcie umowy ubezpieczenia na skutek oświadczenia woli jednej ze stron na podstawie przepisów kodeksu cywilnego

W artykule omówiono sytuacje powodujące przedterminowe wygaśnięcie umowy ubezpieczenia na skutek oświadczenia woli jednej ze stron. Na wstępie autor wyjaśnia terminologię i porządkuje kwestie wymagające omówienia, a następnie powołując się na poglądy przedstawicieli doktryny i przepisy prawne przedstawia i uzasadnia swoje stanowisko. Zdaniem autora, przyznane ubezpieczającemu prawo odstąpienia od umowy ubezpieczenia zawartej na czas dłuższy niż 6 m-cy w ciągu 7 lub 30 dni od zawarcia umowy (art. 812 § 4 k.c.) powinno być zastąpione prawem wypowiedzenia. Prawo ubezpieczyciela do wypowiedzenia umowy z przyczyn przewidzianych w umowie oraz z ważnych powodów (art. 812 § 5 k.c.) powinno być interpretowane zawężająco. Przykładowo kolejne szkody ubezpieczeniowe same przez się nie mogą stanowić ważnych powodów uzasadniających wypowiedzenie umowy ubezpieczenia. Prawo ubezpieczyciela wypowiedzenia umowy lub określenia w umowie ustania odpowiedzialności na wypadek niezapłacenia przez ubezpieczającego składki w terminie jest uregulowane w art. 814 k.c. Według autora, pomimo wzajemnej natury umowy ubezpieczenia, przepisy o wykonaniu i skutkach niewykonania umów wzajemnych nie znajdują w tej sytuacji zastosowania.

Slowa kluczowe: umowa ubezpieczenia odstąpienie wypowiedzenie rozwiązanie wygaśnięcie zobowiązanie

  • Andrzej Dębiec, Sławomir Mikołajuk
    Zwolnienie z VAT dla usług ubezpieczenia refakturowanych na leasingobiorców przez firmy leasingowe w świetle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

W artykule autorzy przedstawiają niedawno wydane orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w polskiej sprawie BGŻ Leasing, dotyczące opodatkowania usług ubezpieczenia przedmiotów leasingu oferowanych przez firmy leasingowe. Z uwagi na brak jednolitego orzecznictwa sądów administracyjnych oraz spory między firmami leasingowymi i organami podatkowymi w Polsce, Naczelny Sąd Administracyjny skierował do TSUE pytania prejudycjalne dotyczące powiązania usług leasingowych i ubezpieczeniowych oraz zwolnienia tych drugich z podatku VAT. W swoim orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że usługa ubezpieczenia przedmiotu leasingu i usługa leasingu co do zasady stanowią usługi odrębne i niezależne dla potrzeb ich opodatkowania podatkiem VAT. Mimo iż każda transakcja ubezpieczeniowa z natury pozostaje w związku z przedmiotem ubezpieczenia, taki związek sam w sobie nie jest wystarczający, aby uznać, że dla potrzeb opodatkowania podatkiem VAT usługa leasingu i usługa ubezpieczenia stanowią jedno świadczenie złożone. Zdaniem Trybunału przedstawione rozumowanie ma zastosowanie jedynie w sytuacji, jeżeli leasingodawca przenosi na leasingobiorcę dokładny koszt ubezpieczenia. W efekcie Trybunał orzekł, że jeżeli leasingodawca ubezpiecza przedmiot leasingu, obciążając dokładnym kosztem tego ubezpieczenia leasingobiorcę, w okolicznościach takich jak w przedmiotowym postępowaniu, to czynność taka stanowi transakcję ubezpieczeniową i podlega zwolnieniu z opodatkowania VAT. Doceniając pozytywny wydźwięk orzeczenia, autorzy zauważają szereg potencjalnych problemów, które mogą powstać zarówno po stronie firm leasingowych, jak i ich klientów w związku ze zmianą sposobu opodatkowania usług ubezpieczenia oferowanych przez firmy leasingowe.

Slowa kluczowe: ubezpieczenie przedmiotu leasingu leasingodawca leasingobiorca zwolnienie z VAT Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Translation of Summaries into English – Anna Tulińska

  • Marcin Orlicki
    Assumptions of the Legal Regulation Reform of Insurance on Someone Else’s Account and Insurance to Secure Debt

The present article relates to the reasons for the insurance practice inadequacy in the area of group insurance, insurance on someone else’s account and life insurance to secure debts to legal regulations in force as well as efforts to be undertaken to overcome this insufficiency. According to the author it is the lack of specific regulations to protect the policyholders who finance the insurance premium themselves which is the essential problem together with the lack of the legal regulation of life insurance to secure debts. Besides, the article presents a proposed wording of changed provisions of the Civil Code related to insurance on someone else’s account and life insurance to secure debts.

Keywords: group insurance insurance on someone else’s account insurance law reform policyholder’s rights life insurance to secure debt

  • Beata Mrozowska, Jan Zakrzewski
    Implementing Gender Equality to Polish Insurance Law

On 14 December 2012 the Act was adopted amending the Act dated 22 May 2003 on insurance activity, on the basis of which the new rules on the use of gender in calculating insurance premiums and benefits were introduced. New regulations in Polish law have been in force since 28 January 2013. The introduction of changes to the principles of the use of sex in calculating insurance premiums was caused by the judgment of the Court of Justice of the European Union dated 1 March 2011 in the Test-Achats case C-236/09. European Commission Guidelines 2012/C 11/01 contain directions on the implementation of the new rules in insurance practice. New unisex rule shall apply only to new insurance contracts i.e. those concluded after the entry into force of the new regulations. The introduction of the new principles might have far-reaching effects for the insurance market. As a direct result, the revision will increase premiums in life insurance and motor vehicle insurance for those insured groups that have been treated as not generating high-risk in respective types of insurance. Also, the phenomenon of the so-called adverse selection may occur as the insurers will be forced to increase their insurance tariffs.In the long run, the amendments in regulations of the insurance market will impose changes of the approach to the determination of insurance premiums through the individualisation of their amount.

Keywords: gender equality ban on discrimination in insurance services insurance premium calculation

  • Eugeniusz Kowalewski, Władysław W. Mogilski, Michał P. Ziemiak
    Liability for flat-flooding damages – principle of fault or risk?

The purpose of the paper is an analysis of liability principles for flat-flooding damages (that is flooding of one flat – e.g. situated on lower floor – from another). Main issue is whether article 433 of the civil code (c.c.) applies to such type of damages or not. Foremost reasons to present the said analysis are the motion of Polish Insurance Ombudsman to the Supreme Court from the July 5, 2012 as well as Supreme Court (S.C.) resolution from the July 18, 2012 (reference symbol of files III CZP 41/12), both in the subject matter. The said S.C. resolution confirms hitherto prevailing jurisprudence and as a result recognizes that article 433 of c.c. does not constitute liability basis for flat-flooding damages. Hence the said liability is founded on the principle of fault, not risk. The authors take part in an ongoing discussion on the subject matter also in its insurance aspects. The authors of the paper share the S.C. standpoint and present their own arguments as well as multiple examples of jurisprudence and versatile doctrine representatives opinions (including those in complete opposition to prevailing jurisprudence).

Keywords: flat-flooding damage principle of fault principle of risk; art. 433 of c.c.

  • Małgorzata Serwach
    Admissibility of Renouncement, Dissolution or Change of a Medical Insurance Contract by Medical Entities

The amendment of the Medical Activity Act, changing the qualification of insurance of medical events does not introduce any solutions relating to medical entities, which have concluded a contract of medical insurance on the basis of formerly biding regulations. In particular, new regulations do not provide for either the renunciation or early termination of an insurance contract. The present article aims at presenting the situation of medical entities, which have signed insurance contracts on formerly binding principles. The position of hospitals has been analysed, which are subject to formal requirements of the Public Procurement Law as well as other medical entities not bound by the above regulations. The legal admissibility of renunciation of the contract, its dissolution by mutual consent and the introduction of changes into the binding insurance contract of medical events as well as the results of various decisions made by particular hospitals are also discussed by the author.

Keywords: contract of insurance of medical events medical entities compulsory insurance public procurement law renunciation of a contract termination of a contract change of a contract dissolution of a contract by mutual consent

  • Malwina Lemkowska
    Insurance of Administrative Liability for Environmental Damages – Legal Issues

The implementation of the directive on environmental liability into the Polish legal order is a next step in the evolution of Polish environmental law. The doctrine, mostly, acknowledges the appearance of a new category of liability, i.e. administrative liability for environmental damage. The article aims at analyzing the Polish insurance law in order to identify public and private legal issues related to administrative liability. The lack of explicit assignment of administrative liability insurance to groups listed in the Annex to the Insurance Activity Act generates problems in obtaining the authorisation to conduct business in this field and determining the required capital level. It even raises doubts about the validity of the concluded insurance contracts. Besides, the need to differentiate administrative liability insurance in the Annex to the Insurance Activity Act has been emphasized in the article. What is more, it has been recommended to categorize this insurance as a group which requires increased capital resources. Additionally, the article calls for the extension of the application of the civil code provisions related to civil liability insurance onto this category of administrative liability insurance. Finally, the necessity has been emphasized of the detailed regulation of the recovery procedure from the insurance contracts, with regard to the specific nature of damages and principles of reparation.

Keywords: environmental insurance environmental damage insurance law environmental law administrative liability

  • Bartosz Kucharski
    Expiration of the Insurance Contract due to a Declaration of Will of a Party on the Basis of the Civil Code Regulations

The aim of the article is to discuss the early expiration of an insurance contract as a result of a decision of one party. At the beginning the author explains the terminology and indicates issues worth discussing. Furthermore, he presents and justifies his views adducing the opinions of doctrine and judicature. According to the author, the right to renounce the contract of insurance concluded for a period of time longer than six months within 7 or 30 days from its conclusion, (Art. 812 § 4 C.C.) ought to be called “termination” instead of “renunciation”.The insurer’s right to terminate the contract in cases provided for in a contract as well as for important reasons should be strictly interpreted (Art. 812 § 5 C.C.). For example, subsequent insurance losses as such cannot constitute important reasons justifying the termination of a contract. The right to terminate the contract of insurance by the insurer or to cease his liability because of the insured’s failure to pay premium is regulated in Art. 814 of the Civil Code. In the author’s view, despite the reciprocal nature of the insurance contract, general provisions of the Code relating to the performance and effects of non-performance of the obligation arising from a reciprocal contract do not apply in this situation.

Keywords: insurance contract renunciation termination dissolution expiration, obligation

  • Andrzej Dębiec, Sławomir Mikołajuk
    VAT Exemption for Insurance Services Re-invoiced by the Lessor to the Lessee in the Light of the Judgment of the Court of Justice of the European Union In this article the authors present the recent judgment of the Court of Justice of the European Union

In this article the authors present the recent judgment of the Court of Justice of the European Union in the Polish case – BGŻ Leasing, related to the tax treatment applicable to the insurance of the leased items offered by leasing companies. Due to the lack of uniformity in the administrative courts’ decisions and the disputes between the lessors and tax organs in Poland, the Supreme Administrative Court referred to the CJEU with prejudicial questions related to the connection between leasing and insurance services and the VAT exemption of the latter. The Court of Justice of the European Union stated that insurance service of leased goods and the leasing operation should in principle be regarded as separate and independent services from a VAT perspective. Despite the fact that any insurance transaction has, by nature, a link with the subject of insurance, such a connection is not sufficient in itself to determine that the leasing service and the insurance service constitute a single complex transaction for VAT purposes. According to the Court, the presented reasoning applies only in the situation, when the lessor invoices the lessee for the exact cost of the insurance. Consequently, the CJEU has decided that a transaction whereby the lessor insures the leased goods, re-invoicing the exact cost of the insurance to the lessee under circumstances as in the present proceedings, represents an insurance transaction and is VAT exempt. To sum up, having appreciated the positive overtone of the judgment, the authors notice a range of possible problems that may regard both leasing companies and their clients in connection with the change of taxation applicable to insurance services offered by lessors.

Keywords: insurance of the leased items lessor lessee VAT exemption Court of Justice of the European Union