Numer 2 (63) 2010

Autor omawia system prawny ubezpieczeń obowiązkowych OC niepowszechnych, na który składa się szereg normatywnych aktów prawnych: ustawy wprowadzające obowiązek zawierania umów ubezpieczenia przez określone podmioty wraz z aktami wykonawczymi, tj. rozporządzeniami Ministra Finansów, określającymi m.in. szczegółowy zakres danego rodzaju ubezpieczenia, termin powstania obowiązku ubezpieczenia, minimalną sumę gwarancyjną; przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK (w pewnym zakresie także ustawy o działalności ubezpieczeniowej), ustalające podstawowe zasady, jakim powinny odpowiadać umowy ubezpieczeń obowiązkowych OC niepowszechnych; przepisy kodeksu cywilnego do umów ubezpieczenia obowiązkowego, w sprawach nieuregulowanych w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych.Jednak przedstawione wyżej akty prawne nie regulują całości zagadnień związanych z tymi ubezpieczeniami, zwłaszcza w sferze cywilnoprawnej. Z tego względu konieczne jest stosowanie, w zakresie uzupełniającym, ogólnych warunków ubezpieczenia OC ustalanych przez zakłady ubezpieczeń.

Autor wprowadza nowe pojęcie „ubezpieczenia hybrydowe” na określenie ubezpieczeń, w których na rzecz tego samego ubezpieczonego udzielana jest ochrona ubezpieczeniowa określona w różnych grupach ubezpieczeń wg załącznika do ustawy, gdy połączenie różnorakich ryzyk wynika z woli ustawodawcy lub ubezpieczyciela. Analizie poddano możliwości zawierania takich umów, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń, które mogą z nich wynikać dla konsumentów usług ubezpieczeniowych. Artykuł opisuje również szczególne zasady prawne dotyczące obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, których hybrydowy charakter (polegający na przymusowym ich połączeniu z ubezpieczeniami ochrony prawnej) wynika z ustawy. Ponadto sformułowane zostały ogólne wskazówki dotyczące ogólnych warunków ubezpieczeń hybrydowych.

Grupowe ubezpieczenia na życie od pewnego czasu przechodzą dynamiczny rozwój. Charakterystyczne jest, że wraz z ich rozwojem nie idzie w parze wprowadzanie do regulacji ubezpieczeniowych nowych rozwiązań, dostosowanych do potrzeb współczesnego obrotu. Wręcz przeciwnie – przewidując kolejne nowelizacje przepisów ubezpieczeniowych – ustawodawca nie dostrzegał wagi tego zagadnienia, całkowicie pomijając kwestie ubezpieczeń grupowych. Problematyka omawianych ubezpieczeń pojawiała się w ostatnim czasie dwukrotnie, w każdym jednak przypadku została zainicjowana przez praktykę ubezpieczeniową. Po raz pierwszy wyłoniła się z chwilą wejścia w życie noweli do kodeksu cywilnego z 13 kwietnia 2007 r., w której przewidziano obowiązek uprzedniego uzyskania zgody przyszłych ubezpieczonych na zawarcie na cudzy rachunek umowy ubezpieczenia na życie. Kolejnym problemem, który zwrócił uwagę na niedoskonałość regulacji ustawowych odnoszących się do grupowych ubezpieczeń na życie, było opublikowanie opinii Departamentu Prawnego Urzędu Zamówień Publicznych, zgodnie z którą, do zawarcia umowy grupowego ubezpieczenia na życie przez ubezpieczającego – pracodawcę, będącego podmiotem zobowiązanym do stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, na rachunek swoich pracowników, konieczne jest przeprowadzenie trybu udzielenia zamówienia publicznego.Wymienione zagadnienia oraz wątpliwości związane z zawarciem ww. umowy, określeniem pozycji prawnej ubezpieczonego, a także z samym już definiowaniem oraz interpretacją wskazanych ubezpieczeń w doktrynie prawa oraz w praktyce, na tle szczątkowych regulacji ustawowych, są przedmiotem artykułu.

Artykuł podejmuje próbę zdefiniowania pojęcia „slipu”, a także określenia jego prawnego charakteru. Generalnie można uznać, że w większości przypadków slip w sensie prawnym stanowi zaproszenie do składania ofert, a także narzędzie służące prowadzeniu negocjacji. Artykuł opisuje również niezbędne elementy slipu (takie jak: opis klienta, określenie przedmiotu i zakresu ubezpieczenia, opis ryzyka, podanie okresu ubezpieczenia i spodziewanej wysokości kurtażu) oraz konsekwencje prawne zaniedbań i uchybień w prawidłowym przygotowaniu slipu. W głównej mierze – przy założeniu, że brokerowi można przypisać winę – konsekwencją tą będzie odpowiedzialność odszkodowawcza wobec klienta (pokrywana z ubezpieczenia OC brokera). W grę może jednak również wchodzić obniżenie należnego kurtażu. Artykuł omawia również rolę slipu brokerskiego w kształtowaniu profesjonalnych relacji pomiędzy ubezpieczycielem a brokerem, a także w kreowaniu tendencji rynkowych. Należy zaznaczyć, że z racji braku regulacji prawnych dotyczących slipów brokerskich wnioski dotyczące wielu kwestii poruszanych w artykule wynikają wyłącznie z dorobku praktyki i doktryny.

Z perspektywy prawie pięciu lat od określonego w dyrektywie w sprawie pośrednictwa terminu jej transpozycji przez państwa członkowskie należy stwierdzić, że rozwiązania przez nie wypracowane wyraźnie się różnią. W niektórych państwach ustawodawca nałożył na przedsiębiorców większe rygory, niż wynika to z przepisów wspólnotowych (tzw. goldplating), co znalazło wyraz w dodatkowych sankcjach administracyjnych, nadmiernej biurokracji, rozszerzaniu norm prawnych ponad proponowane w dyrektywie minimum. Rozbieżności pomiędzy statusem prawnym pośredników ubezpieczeniowych w poszczególnych państwach członkowskich nie pozwoliły na pełne ukształtowanie się konkurencji na rynku pośrednictwa ubezpieczeniowego. Celem artykułu jest pokazanie różnic w wybranych państwach członkowskich w zakresie sposobu uregulowania obowiązków informacyjnych w stosunku do konsumentów, w szczególności w zakresie ujawniania wynagrodzenia należnego pośrednikom ubezpieczeniowym. Dyrektywa w tym zakresie nie zawiera żadnych postanowień, natomiast znaczna część państw członkowskich przyjęła własne rozwiązania, przyznając klientom prawo do żądania informacji o wynagrodzeniu pośrednika lub nawet nakładając na pośredników obowiązek ujawniania wysokości kurtażu. Polski ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie podobnych rozwiązań. Jednakże transparentność wynagrodzenia pośredników mogłaby wzmocnić konkurencję na rynku pośrednictwa ubezpieczeniowego.